Olbrzymki w kulturze

Dynia to majestatyczne warzywo pochodzące z Ameryki, gdzie uprawiano je od tysięcy lat. Do Europy trafiła w dobie wielkich odkryć geograficznych. Jest to roślina jadalna o dużych walorach smakowych i odżywczych. W kuchni doceniono smak nie tylko jej owoców, lecz także pestek czy kwiatów. Znalazła także i pozakulinarne zastosowanie – każdy, chyba, kojarzy halloweenowe lampiony wykonywane z wydrążonych dyń. W Polsce obchodzimy 6 maja święto poświęcone temu owocowi (tak, dynia to z botanicznego punktu widzenia owoc), a mianowicie: Światowy Dzień Siania Dyni w Miejscach Publicznych. Pomysłodawcą tego święta jest autor inicjatywy Schronisko dla niechcianych roślin i działacz Miejskiej Partyzantki Ogrodniczej – Witold Szwedkowski. Jak sam mówi: „Święto polega na «uwalnianiu» dyń, czyli wysiewaniu lub sadzeniu ich siewek w miejscach ogólnodostępnych. Celem jest zwrócenie uwagi na optymalne wykorzystywanie terenów zieleni. Sadzenie lub sianie dyń (jak i innych roślin jadalnych) w miejsce roślin ozdobnych, to złamanie stereotypu, że rośliny jadalne nie są ozdobne. Pokazuje również, że każdy może przyczyniać się do zmian prowadzących do samodzielnej produkcji jedzenia w pobliżu własnego miejsca zamieszkania”. A dynia potrafi nakarmić – jej owoce, w przypadku dyni olbrzymiej, potrafią osiągać monstrualne rozmiary i wagę. Płożące i wspinające się łodygi oraz czepne wąsy czynią z dyń dobry materiał do ogrodniczej partyzantki miejskiej. To właśnie ta zdolność do anektowania przestrzeni, oplatania wszystkiego wkoło i rodzenia wielkich owoców, które karmią i łączą przy wspólnym stole, stała się dla mnie inspiracją do realizacji projektu Olbrzymki w kulturze. W ramach tego projektu dynie z Zielonego Bloku trafiają do instytucji kultury, wrastając w ich tożsamość.

Projekt ma również zachęcić do poznania w nieoczywisty sposób miejsc, które wydają się nie mieć z ogrodnictwem wiele
wspólnego. Tymczasem, nierzadko posiadają intersujące ogrody czy uprawy w donicach, które udostępniają mieszkańcom. W maju wysiałem dynie na rozsady, które pod troskliwą opieką rosły sobie aż minęło zagrożenie przymrozkami. W większości były to odmiany dyni olbrzymiej, ale ze względu na niektóre nasadzenia w donicach wysiałem odmiany kogigu i delicata. Sadzonki dyń trafiły do następujących instytucji:

1. Dom EQ, ul. Czyżówka 43. To przestrzeń stworzona specjalnie z myślą o osobach LGBT+. Miejsce, w którym nikt niczego nie musi udawać. Można po prostu być sobą. Obejrzeć film, wziąć udział w warsztatach, poznać fajnych ludzi czy normalnie, po ludzku pogadać. Mottem przyświecającym temu miejscu jest „Pamiętaj, cokolwiek dzieje się w Twoim życiu, nie jesteś sam/sama/samo”.
2. MNK Ciołek, ul. Kanonicza 17. Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie. Pałac Biskupa Erazma Ciołka to druga po Wawelu wczesnorenesansowa budowla w Krakowie. Na odwiedzających muzeum czekają prawdziwe skarby. Na parterze umieszczono wystawę
   Sztuka Cerkiewna Dawnej Rzeczypospolitej, a na I piętrze – Sztuka Dawnej Polski (XII-XVIII wiek).
3. MNK Mehoffer, ul. Krupnicza 26. Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie. Dom Józefa Mehoffera reprezentuje formułę muzeum-domu artysty, w tym wypadku z bogatym, autentycznym wyposażeniem, piękną przestrzenią dziedzińca i ogrodu, ocienionych zielenią starych drzew.
4. MNK Wyspiański, pl. Sikorskiego 6. Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie. W budynku Starego Spichlerza zorganizowano muzeum biograficzne Stanisława Wyspiańskiego, najwybitniejszego artysty polskiego modernizmu. Twórczość Wyspiańskiego, niezwykle wszechstronna, obejmuje różne dziedziny sztuki, które wzajemnie się dopełniają.
5. Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie, ul Rajska 1. Wśród prawie pół miliona woluminów dostępnych w czternastu tematycznych wypożyczalniach i czytelniach zainteresowani znajdą książki (w tym mówione i brajlowskie) i czasopisma, filmy, muzykę na płytach analogowych, CD czy DVD, solfeże, atlasy, a także gry planszowe i komputerowe. Biblioteka zapewnia także dostęp do elektronicznych baz danych, z których można korzystać zarówno na miejscu, jak i on-line.
6. Muzeum Etnograficzne, ul. Krakowska 46. Muzeum, mając świadomość wyjątkowości powierzonej mu najstarszej kolekcji etnograficznej w Polsce, z szacunkiem pochyla się nad tym, co polecili nam przechować nasi przodkowie, opracowując, upowszechniając i promując swoje zbiory oraz krzewiąc wiedzę o dziejach i różnorodności kultur ludzkich.
7. MuFo Strzelnica, ul. Królowej Jadwigi 220. Muzeum Fotografii w Krakowie jest jedyną w Polsce instytucją muzealną poświęconą w całości medium fotograficznemu. Intrygujące trójwymiarowe iluzje optyczne, wielobarwne formy geometryczne, zagadkowy pawilon camera obscura i powiększające lunety pozwalające na obserwację bujnej przyrody Lasku Wolskiego to tylko część atrakcji, które czekają na zwiedzających w ogrodzie MuFo Strzelnica.
8. MOCAK Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie, ul. Lipowa 4. MOCAK wystawia najnowszą sztukę z kraju i zagranicy, prowadząc równocześnie działalność edukacją oraz realizując projekty badawcze czy wydawnicze. Dwa najważniejsze cele, które stawia przed sobą, to
   przedstawianie sztuki ostatnich dwudziestu lat w kontekście powojennej awangardy i konceptualizmu oraz wyjaśnianie sensu tworzenia sztuki poprzez wskazywanie jej poznawczo-etycznych wartości i powiązań z codziennością.
9. Ośrodek Kultury Norwida (Oddziały Kuźnia i ARTzona), os. Złotego Wieku 14 i os. Górali 4. Ośrodek towarzyszy Nowej Hucie (i nowohucianom) niemal od samego początku jej istnienia. Swoimi działaniami inspiruje oraz wzmacnia potencjał i wzajemne więzi mieszkańców,
   wzbudzając poczucie odpowiedzialności za miejsce, w którym żyją. Podejmowane działania nastawione są na animację środowiska lokalnego i edukację kulturalną.
10. Dom Utopii Teatru Łaźnia Nowa, os. Szkolne 26A. Projekt Dom Utopii jest realizowany przez Teatr Łaźnia Nowa w Krakowie. Realizuje się tu różne społecznie inicjatywy, projekty zaangażowane, wydarzenia o dużym potencjale kulturotwórczym. Fenomenem na skalę całego miasta okazał się letni festiwal Bulwar[t] Sztuki, dzięki któremu Łaźnia wyszła w plener, mocniej wrastając w przestrzeń dzielnicy.

Obecność dyń w wymienionych miejscach zilustrowała krowoderska rysowniczka – Diana Bejker, w pracach której często bohaterkami są waśnie rośliny.

Zachęcam serdecznie do odwiedzania miejsc uczestniczących w projekcie, a przy okazji do skorzystania z ich bogatej oferty kulturalnej. To również namacalny dowód, że wyjątkowe miejsca tworzą wyjątkowi ludzie. A jak lepiej ich poznać, jak nie po troskliwej opiece roztaczanej nad roślinami?