Opublikowane przez
Powierzchnia: bd. Rok powstania: 2020 Lokalizacja: ul. Wadowicka Dzielnica: XIII Podgórze
Historia:
Chwastowy Park Kieszonkowy jest pod pewnym względem wyjątkowy. Przede wszystkim na próżno szukać go w pierwotnej, ogłoszonej w 2017 roku koncepcji osiemnastu parków kieszonkowych, choć dziś jest do nich zaliczany. Jego geneza pozostaje inna, ponieważ ten zielony skrawek ograniczony parkingiem, ruchliwą drogą, stacją benzynową, biurowcami oraz nowo budowanymi blokami został ocalony dzięki budżetowi obywatelskiemu i zgłoszonemu w jego ramach ogólnomiejskiemu projektowi nr 19 Park przy ul. Wadowickiej.1 To właśnie wspomniany projekt pozwolił na stworzenie tej ciekawej zielonej przestrzeni, tak różnej od pozostałych parków kieszonkowych w naszym mieście.
Park ten został włączony w ideę Ogrodu Krakowian przez Zarząd Zieleni Miejskiej, który postanowił rozszerzyć zwycięski projekt budżet obywatelskiego.2 Możliwości związane z zagospodarowaniem tego terenu były znaczne, ale usytuowanie na skarpach, czy konieczność zachowania cennego drzewostanu, którego korzenie poprzerastały składowanym tam latami gruz, stanowiły nie lada wyzwanie.
Tego wyzwania podjęła się Pracownia Architektury Krajobrazu Land Arch, tworząc śmiały projekt, w ramach którego zachowano większość drzew, a kilka cennych egzemplarzy wyeksponowano i określono mianem świadków historii.
Po parku prowadzą nas meandrujące między drzewami ścieżki, które zostały w niektórych miejscach nadwieszone w postaci krat pomostowych.3 Nie brakuje ławek, na których możemy odpocząć, ciesząc się cieniem drzew. W centralnej części zlokalizowano zaś plac zabaw, który jest wyjątkowy. Zastosowano tu bowiem dużo drewnianych elementów i wykorzystano naturalne ukształtowanie terenu. Nie ma tu krzykliwych, plastikowych huśtawek, a zamiast tego jest szeroka zjeżdżalnia położona bezpośrednio na skarpie, ścianka wspinaczkowa, tor przeszkód z pniaków i most linowy. Ta wyjątkowa infrastruktura pozwala dzieciom od najmłodszych lat mieć kontakt z przyrodą. W parku zainstalowano również nowoczesne oświetlenie i tablice edukacyjne, których motywem przewodnim są pospolite chwasty.
Chwasty:
To właśnie bohaterowie tego miejsca są największym zaskoczeniem i atutem całej koncepcji rewitalizacyjnej. Mowa bowiem o chwastach, które znamy z poboczy dróg i dzikich zakątków. To wręcz genialne rozwiązanie, które sprawiło, że miejsce stało się wyjątkowe. Jednak, czym właściwie są chwasty? Według Encyklopedii podręcznej chwasty to: „rośliny, przeważnie dzikie, występujące w uprawach roślin i powodujące trudności w ich użytkowaniu oraz zmniejszające wartość produktów rolnych (…)”.4 Weed Science Society of America (WSSA) definiuje takie rośliny jako:
dowolne rośliny, które są niepożądane lub kolidują z działaniami lub interesem człowieka (WSSA 1989 r.)5
Inna nazwa, którą możemy spotkać w opisie parku, brzmi „rośliny towarzyszące człowiekowi”. Ta zdecydowanie bardziej do mnie trafia.
Rośliny synantropijne to inaczej rośliny towarzyszące człowiekowi. Wyrastają w pobliżu ludzkich osiedli i budowli, na poboczach dróg, śmietniskach i terenach silnie zdegradowanych (czyli na siedliskach ruderalnych). Rosną na terenach o charakterze antropogenicznym tj. o charakterze nadanym w znacznym stopniu przez człowieka – np. na terenach uprawnych. Wkraczają też na tereny poddane mniejszemu lub większemu (niekoniecznie świadomemu) oddziaływaniu człowieka – czyli poddane antropopresji.6
Rozmaite przykłady rośliny synantropijnych zostały przedstawione na specjalnych tablicach edukacyjnych. Nie zrażajcie się jednak, gdy wokół danej tablicy nie będziecie mogli dojrzeć opisanej na niej rośliny. Na początku pomyślałem, że to wada, bo gdzie niby został tu opisany skrzyp polny? Znalazłem go jednak wzdłuż obrzeży parkingu. Czy miałoby sens sztuczne nasadzenie takich roślin wokół tablic? Chyba nie, ponieważ chwasty są wolne i rozsiewają się tam, gdzie chcą. Obok wspomnianego już skrzypu zauważyłem więc m.in. pokrzywę zwyczajną, glistnik jaskółcze ziele, mniszka lekarskiego, żywokost lekarski czy sałatę kompasową – warto spojrzeć na towarzyszącą nam roślinność, w tym na chwasty, i odkryć jej subtelne piękno czy wartość. Wśród roślin synantropijnych znajdą schronienie przecież dzikie zwierzęta, a wiele z tych roślin jest również źródłem cennego pokarmu dla owadów.
Drzewa:
W tej parkowej kieszonce rośnie sporo drzew, pod którymi możemy schronić się przed intensywnym słońcem. Moją uwagę zwróciły zwłaszcza stare jabłonie czy mirabelki. Bawiące się tu dzieciaki będą miały szansę przenieść się w czasy, gdy ich rodzice i dziadkowie spędzali dzieciństwo, budując bazy z gałęzi i patyków i jedząc jabłka czy śliwki prosto z gałęzi. Dodatkowym atutem tego miejsca jest pozostawienie pni starych drzew – to niezwykle cenne miejsce bytowania wielu zwierząt.
Podsumowanie:
Powstanie parku przy ulicy Wadowickiej to niewątpliwy sukces ruchu obywatelskiego. Być może bez tego działania dziś mielibyśmy tam kolejny apartamentowiec. Zupełnie wyjątkowy pozostaje bohater tego miejsca, czyli rośliny synantropijne i liczne drzewa. Zastosowana architektura eksponuje to miejsce zamiast je niepotrzebnie przekształcać. Bez wątpienia jest to obecnie najciekawszy i najwartościowszy park kieszonkowy w Krakowie. Niepokoi niestety masa śmieci i niedopałków pozostawiana w nim przez konsumentów pobliskiej stacji benzynowej i restauracji typu fast food.
Przypisy:
- budzet.krakow.pl/projekty/1542-park_przy_ul__wadowickiej.html?fbclid=IwAR0dXqFu2MHUpQj6MCI5CmHMq1H14FYVyH0ocp_MQCzWzuPDV63QC77bu3I (01.09.2020).
- lovekrakow.pl/aktualnosci/park-przy-wadowickiej-czeka-na-wykonawce-wizualizacje_29538.html (04.09.2020).
- www.landarch.pl/parki (04.09.2020).
- Encyklopedia podręczna, M. Karolczuk-Kędzierska (red.), Kraków 2001, s. 167.
- zwalczamychwasty.pl/chwasty (03.09.2020).
- atlas-roslin.pl/rosliny-synantropijne.htm (06.09.2020).