Opublikowane przez
Powierzchnia: 48 ha Lokalizacja: między ul. Piastowską, al. 3-go Maja, al. Ferdynanda Focha a ul. Na Błoniach (wzdłuż rzeki Rudawy). Dzielnica: VII Zwierzyniec
Historia:
Błonia krakowskie to unikatowa Wielka Łąka w sercu dawnej stolicy Polski, która przetrwała do dziś mimo rozrastającego się dynamicznie miasta. Jej historia jest równie fascynująca co historia samego Krakowa. Średniowieczne błonia były przede wszystkim pastwiskiem dla okolicznych wsi. Ich północna część, leżąca na terenach ówczesnej Czarnej Wsi, należała do Krakowa. Był to lewy brzeg Rudawy, która wtedy przepływała przez sam środek łąk. Natomiast ich południowa część do końca XII wieku należała do klasztoru Norbertanek na Zwierzyńcu. Jednak w 1366 roku siostry wymieniły pastwiska na kamienicę przy ulicy Floriańskiej, która wkrótce po podpisaniu stosownych dokumentów spłonęła. Nazwa Błonia pojawia się po raz pierwszy w roku 1402 w jednym w księdze rachunków miejskich.1
Średniowieczne Błonia wyglądały zupełnie inaczej niż dziś, a to ze względu na panujące tu ciekawe stosunki wodne. Błonia są bowiem pozostałością naturalnego rozlewiska Rudawy. U progu dziejów lokacyjnych, co trudno sobie dziś wyobrazić, otoczone były one wodą. W pierwszej połowie XIII wieku teren ten przecinały Wisła i Rudawa. Ciek opływający Błonia i Półwsie Zwierzynieckie od północy wpadał do Wisły przy groblach. Natomiast drugi oblewał tereny z przeciwnej strony i wpadał do Wisły pod klasztorem Norbertanek. W rejonie Błoń i Półwsia Zwierzynieckiego znajdowały się również liczne stawy i sadzawki.2 Nierzadko bywało tak, że podczas powodzi cały ten teren zamieniały się w ogromne jezioro.3 Przez wieki pędzono więc tu przede wszystkim bydło. Jeszcze w połowie XX wieku pasły się tu krowy i hasały konie.4 Szacuje się, że współczesne Błonia obejmują między 30% a 40% swojego pierwotnego terytorium sprzed ośmiuset lat.5 Przez ten czas oparły się wielu pomysłom na zabudowę – na przykład Niemcy w 1939 roku stworzyli plan budowy dzielnicy rządowej, a na początku lat 60. XX wieku powstał pomysł zlokalizowania tu budynków Akademii Sztuk Pięknych. W latach 90. XX wieku chciano nawet przeznaczyć część Błoń pod supermarket i parking (sic!). Na szczęście w kwietniu 2000 roku zostały one wpisane do rejestru zabytków Krakowa.6
Błonia jako park:
Wielka Łąka przez wieki pełniła wiele funkcji, wśród których możemy wymieć: gospodarczą (pastwiska), militarną, wypoczynkową, sakralną, rozrywkową czy sportową. Spójrzmy jednak na ten obszar z punktu widzenia jego wagi jako miejsca występowania określonych roślin i zwierząt na obszarze miejskim. Na Błonia składają się nie tylko równinna łąka, lecz także kilkaset drzew. Najwięcej rośnie tu lip (40%), jesionów (25%) i klonów. Spotkać tu możemy również buki, pojedyncze robinie, kasztanowce, topole czy wierzby płaczące.7 Opublikowane w 2010 roku badania florystyczne samej łąki wykazały natomiast, że dominują tu trawy stanowiące od 63 do 81% szaty roślinnej. Roślin motylkowe stanowiły do 12% i cechowały się dużym zróżnicowaniem. Natomiast rośliny dwuliścienne występowały od 18 do 27%. Jeśli chodzi o trawy, dominują tu trzy gatunki: życica trwała, kostrzewa czerwona i wiechlina łąkowa. Odnotowano również większe siedliska tymotki łąkowej, kłosówki wełnistej i wyczyńca łąkowego. Pozostałe zidentyfikowane roślin w murawie to m.in.: rdest ptasi, mniszek pospolity, koniczyna biała, tasznik pospolity, babka lancetowata, koniczyna łąkowa, perz właściwy, kupkówka pospolita, szczaw zwyczajny, pokrzywa zwyczajna, kostrzewa trzcinowa, krwawnik pospolity czy kostrzewa owcza.7 Na prezentowanych przeze mnie zdjęciach możecie dostrzec choćby łany bodziszka łąkowego czy roślin baldaszkowatych, o których nie wspomina raport. Przyczyny ich braku w oficjalnych dokumentach upatruję w pozytywnej zmianie, jaka ma miejsce od 2017 roku, kiedy to Zarząd Zieleni Miejskiej zdecydował się na rzadsze koszenia Błoń.8 Dzięki temu większa liczba roślin ma szanse na egzystencję w tym miejscu, a sama łąka stała się również sprzymierzeńcem w walce o czystsze powietrze poprzez aktywne wyłapywanie zawieszonego w powietrzu pyłu. Skorzystały na tym także zwierzęta – wśród kwitnących roślin uwijają się w pocie czoła trzmiele, dzikie pszczoły, a także ważki, które wypuszczają się z pobliskiej Rudawy na łowy. Błonia przestały być jedynie zieloną plażą, a stały się żyjącą oazą, gdzie możemy obserwować dziką przyrodę w sercu miasta.
Roślinność:
Owady:
Przypisy:
- Lempart M., Wielka i mała historia Wielkiej Łąki, Kraków 2015, s. 5.
- Marcinek R., Myczkowski Z., Błonia krakowskie, Kraków 2013, s. 11-12.
- Kozioł A., Wielka Łąka czyli krotka historia krakowskich Błoń, Kraków 2005, s. 15-18.
- Ibidem s. 75.
- dziennikpolski24.pl/nasza-historia-800-lat-krakowskich-blon-zdjecia/ar/4122513 (06.08.2020).
- Lempart M., op.cit., s. 21-22.
- Marcinek R., Myczkowski Z., op.cit., 58.
- Szewczyk W., Kasperczyk M., Miejskie obszary łąkowe jako miejsce rekreacji i ochrony przyrody na przykładzie Krakowa, [w:] Krajobrazy rekreacyjne – kształtowanie, wykorzystanie, transformacja, Biała Podlaska 2010, s. 482-483.
- dziennikpolski24.pl/blonia-po-podziale-czesc-porasta-wysoka-trawa-ktora-wylapuje-pyly/ar/12125 (06.08.2020).