Łąki Nowohuckie

Powierzchnia: 57,17 ha Rok powstania: 2003 Lokalizacja: Między Pl. Centralnym a Wisłą Dzielnica: XVIII Nowa Huta

Historia:

Łąki Nowohuckie mają dziś status użytku ekologicznego zaklasyfikowanego jako obszar Natura 2000. Leżą w dolinie Wisły, na jej dawnej terasie zalewowej. Powstały w miejscu XVIII-wiecznego koryta rzeki, po którym pozostało dziś tylko niewielkie oczko wodne.¹ Na współczesny kształt Łąk mocno wpłynęła działalność człowieka, który, by pozyskać tereny pod działalność rolniczą i zabudowę mieszkaniową, meliorował je stopniowo i osuszał sąsiednie obszary. Jego działalność miała bezpośrednie przełożenie na obniżenie się poziom wód gruntowych. Dodatkowo, obwałowanie i wyprostowanie biegu Wisły w XIX w. zakończyło powodzie występujące cykliczne w czasie m.in. wiosennych roztopów. Wszystkie te działania skutkowały pojawieniem się takich gatunków roślin, które są typowe dla mniej wilgotnych siedlisk. Mimo to Łąki przetrwały na uboczu poważnych przemiany i przekształceń, które stały się udziałem całej okolicy w ramach projektu Nowa Huta realizowanego od 1949 r. Jedną z przyczyn, dla których przetrwały do naszych czasów, był brak środków finansowych na realizację planowanych w tym miejscu terenów rekreacyjno-wypoczynkowych.²

Od 1997 r. organizacje ekologiczne oraz Ośrodek Kultury im. C.K. Norwida prowadziły starania o objęcie Łąk ochroną prawną. Dzięki ich wysiłkom po 6 latach powołano do istnienia Użytek Ekologiczny Łąki Nowohuckie.³

W kolejnych latach zbudowano tu m.in. pomosty widokowe i wytyczono przyrodniczą ścieżkę edukacyjną. Systematycznie odbywają się także warsztaty przyrodnicze prowadzone przez botaników czy ornitologów.

Siedlisko roślin

Na tym wyjątkowym obszarze występuje ponad dwadzieścia zróżnicowanych zbiorowisk roślinnych, m.in. turzyc, szuwarów trzcinowych, podmokła łąka z ostrożniem wysokim, łąka świeża z rajgrasem wyniosłym oraz szuwar z kosaćcem żółtym. Odnotowano ponad 370 gatunków roślin, wśród nich również rzadkie rośliny chronione, jak storczyk krwisty, goździk kropkowany, kozłek lekarski i rutewka wąskolistna.⁴

Dom dla ptaków

Wyjątkowo bogato prezentuje się również świat ptaków – potwierdzono występowanie przeszło siedemdziesięciu gatunków. Łąki posiadają unikalną wartość ze względu na gniazdowanie trzciniaka, trzcinniczka, rokitniczka, łozówki, świerszczaka, brzęczka i strumieniówki. Wyjątkowo licznie występuje tu także świerszczak, łozówka, cierniówka oraz potrzos. Na łąkach gniazdują trzy gatunki uznane za zagrożone w skali Europy i wymienione w tzw. Dyrektywie Ptasiej UE. Są to derkacz, gąsiorek oraz bączek. Innym cennym gatunkiem występującym na Łąkach jest także błotniak stawowy, który gniazduje na ziemi. Łąki są też miejscem noclegowym dla szpaków, srok, jaskółek, kwiczołów i wielu innych gatunków, które zatrzymują się tu w okresie migracji i w okresie lęgowym.⁵

Raj dla motyli i owadów:

Bogactwo roślin, które stanowią pożywienie dla gąsienic motyli, sprawia, że można tu spotkać takie ich gatunki jak: bielinek kapustnik, latolistek cytrynek, rusałka pawik. Występują tu także zagrożone wyginięciem i wymienione w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej programu Natura 2000 czerwończyk fioletek, czerwończyk nieparek, modraszek telejus oraz modraszek nausitos. Szczególnie ciekawy ze względu na swój cykl rozwoju jest modraszek telejus. Jego gąsienice żerują na krwiściągu lekarskim, a po przeobrażeniu spadają na ziemię, imitując swoim wyglądem zagubioną larwę mrówki. Zmylone ich wyglądem mrówki z rodzaju Myrmica, zanoszą je do swojej kolonii Tam przeobrażone gąsienice żywi się ich larwami i jajami. Jeśli uda się im uniknąć zdemaskowania, przetrwać zimę i przepoczwarzyć na wiosnę, to jako dorosłe motyle wychodzą z gniazda w pełni lata, by ponownie odbyć gody.⁶

Zagrożenia dla Łąk Nowohuckich

W zachowaniu bioróżnorodności Łąk ważną rolę spełnia m.in. koszenie i utrzymanie właściwych stosunków wodnych. Nie wyczerpuje to jednak całego wachlarza działań, które należy podejmować, by uchronić ten wyjątkowy obszar na mapie miasta. Szymon Wójcik, autor przewodnika Łąki Nowohuckie, największe zagrożenie dla tego terenu upatruje bowiem w jego możliwym odcięcia od innych terenów zielonych. Na skutek ekspansji zabudowy miejskiej Łąki mogą stać się wyspą pozbawioną naturalnych korytarzy łączących ją z terenami zielonymi w okolicy. Niezakłócony dostęp do ekologicznego korytarza Wisły umożliwia naturalny przepływ różnych gatunków zwierząt i wpływa pozytywnie na jego bioróżnorodność. Również intensywne penetrowanie tych terenów przez ludzi i psy, które mimo zakazu są często puszczane samopas, stanowi zagrożenie dla gniazdującego tu ptactwa. Pamiętajmy o tym, odwiedzając Łąki Nowohuckie.

Przypisy:

1. ine.eko.org.pl/index_areas.php?rek=954 (28.07.2019).
2. Wójcik Szymon, Łąki Nowohuckie. Przewodnik, Kraków 2009, s. 7.
3. home.agh.edu.pl/~walanus/dyplom_mateusz_karklissiyski/opis/opis_23.html (28.07.2019).
4. www.ekologia.pl/srodowisko/ochrona-srodowiska/laki-nowohuckie-przyrodnicza-perelka,2031.html (28.07.2019).
5. www.ekologia.pl/srodowisko/ochrona-srodowiska/laki-nowohuckie-przyrodnicza-perelka,2031.html (28.07.2019).
6. Wójcik, op.cit., s. 16-18.